Het spiraaltje – de complete gids

Wat is een spiraaltje?

Een spiraaltje is een T-vormig plastic element dat in de baarmoeder wordt geplaatst om zwangerschap te voorkomen. Het is één van de meest effectieve anticonceptie methoden die er zijn. Aan het spiraaltje zijn twee draadjes bevestigd, die na plaatsing uit de baarmoedermond hangen. Deze draadjes zijn nodig om het spiraaltje te kunnen verwijderen. 

Een spiraaltje is verkrijgbaar in verschillende soorten. De meest gebruikte soorten zijn het hormoonspiraaltje en koperspiraaltje. Het hormoonspiraal geeft een kleine hoeveelheid progestageen hormoon af. Een veelgebruikt hormoonspiraaltje is de Mirena spiraal. Deze biedt bescherming tot 5 jaar. Een koperspiraal is met koper omwikkeld en bevat geen hormonen. Het koperspiraaltje biedt 5 tot 10 jaar bescherming tegen ongewenste zwangerschap (afhankelijk van het soort koperspiraal).

Hoe werkt een spiraaltje?

Hormoonspiraaltje

Een hormoonspiraaltje geeft een kleine hoeveelheid hormoon af dat progestageen heet. Het hormoon progesteron maakt het baarmoederslijmvlies ongeschikt voor innesteling van een bevruchte eicel en het slijm van de baarmoedermond wordt minder toegankelijk voor zaadcellen.

Het hormoonspiraaltje is één van de meest effectieve anticonceptie methoden van dit moment. Het biedt een betrouwbaarheid van 99,8%. Van de 1000 vrouwen die een hormoonspiraaltje gebruiken, raken er maximaal twee toch zwanger. Het spiraaltje wordt tijdens de laatste periode van de menstruatie ingebracht, waarna je nagenoeg direct beschermd bent tegen ongewenst zwangerschap. Volg wel altijd het advies op van de specialist die het spiraaltje plaatst. Een hormoonspiraaltje heeft een werkingsduur van 5 jaar, daarna moet deze verwijderd worden.

Koperspiraaltje

Een koperspiraaltje geeft geen hormonen af, maar is omwikkelt met een laagje koper. Het koper maakt het baarmoederslijmvlies ongeschikt voor de innesteling van een bevruchte eicel en zorgt ervoor dat de zaadcellen die in de baarmoeder terechtkomen onvruchtbaar. Het koperspiraaltje is zeer betrouwbaar. Van de 1000 vrouwen die het koperspiraaltje gebruiken, raken er maximaal 10 toch zwanger. Na plaatsing ben je beschermd tegen ongewenst zwangerschap. Volg wel altijd het advies op van de specialist die het koperspiraaltje plaatst. Afhankelijk van het type koperspiraaltje heeft deze een werking tussen de 5 tot 10 jaar.

Wat zijn de voordelen van een spiraaltje?

Met een betrouwbaarheid van 99,8% is het spiraaltje één van de beste anticonceptie methoden om ongewenst zwangerschap te voorkomen. Het voordeel van een spiraaltje is dat het:

1. meerdere jaren op z’n plek blijft zitten, maar op elk gewenst moment verwijderd kan worden
2. meerdere jaren (5 – 10 jaar) bescherming biedt tegen ongewenste zwangerschap (afhankelijk van het gekozen spiraaltje)
3. gemak biedt doordat je geen pil hoeft te slikken en de kans deze te vergeten
4. de menstruatie cyclus kan verlichten en zorgen voor een betere menstruatiecyclus
5. het vrijen niet onderbreekt

Kan iedereen een spiraaltje gebruiken?

Een hormoonspiraaltje of koperspiraaltje kan bijna door iedere vrouw gebruikt worden, ook als je nog geen kinderen hebt gebaard. Het hormoonspiraaltje is net als de anticonceptiepil niet geschikt voor vrouwen die een leverziekte en bepaalde vormen van borstkanker hebben.

Als je last hebt van pijnlijke menstruaties en veel bloed verliest, is een koperspiraaltje minder geschikt. Een alternatief is een hormoonspiraaltje of een andere vorm van anticonceptie.

Belangrijk bij het plaatsen van een hormoon- of koperspiraaltje is zeker te zijn dat er geen ontsteking is in de vagina, baarmoeder of eierstokken.

Hoe wordt een spiraaltje geplaatst?

Een spiraaltje kan worden geplaatst door een huisarts, gynaecoloog of verloskundige. Het plaatsen van een spiraaltje kan een pijnlijk gevoel zijn. Daarom wordt geadviseerd om een uur vóór het plaatsen van het spiraaltje een pijnstiller in te nemen. Je kunt een ibuprofen 600 mg of paracetamol 1000 mg nemen. De pijnstilling zorgt ervoor dat eventuele krampen en pijn verminderen.

Voordat begonnen wordt het het inbrengen van het spiraaltje, wordt eerst een inwendig onderzoek uitgevoerd om de ligging van de baarmoeder te bepalen. Het onderzoek en plaatsing wordt gedaan terwijl je in een stoel ligt met beide benen op een steun. Met behulp van een eendenbek (speculum) worden de schaamlippen opzij geduwd, zodat de baarmoedermond goed te zien is. Vervolgens wordt met een speciale tang de baarmoedermond vast gepakt en met een staafje wordt de diepte van de baarmoeder gemeten. Veel vrouwen geven aan dat dit een onaangenaam gevoel is.

Nu de diepte bepaald is, wordt het spiraaltje via een dunne huls ingebracht en geplaatst. Als het spiraaltje op z’n plek zit, wordt de dunne huls teruggetrokken. Door het terugtrekken zullen twee dunne draadjes achterblijven. Deze worden op maat geknipt, zodat het spiraaltje op een later moment eenvoudig verwijderd kan worden. Het spiraaltje wordt vaak aan het einde van de menstruatie ingebracht.

Is het inbrengen van een spiraaltje pijnlijk?

De meeste vrouwen krijgen krampen of voelen een lichte pijn nadat het spiraaltje is geplaatst. Sommige vrouwen voelen een sterke pijn tijdens het plaatsen. Zoals hierboven ook vermeldt, is het verstandig om vóór de plaatsing van het spiraaltje, pijnstilling te nemen om krampen zoveel mogelijk te voorkomen. 

Sommige klinieken injecteren een medicijn in de baarmoeder om de plaatsing comfortabeler en bijna pijnloos te maken.

In enkele gevallen komt duizeligheid of flauwvallen voor tijdens het plaatsen van het spiraaltje. Het is daarom verstandig om iemand mee te nemen, zodat je niet alleen naar huis hoeft te rijden.

Controle na plaatsing van het spiraaltje

Nadat het hormoonspiraaltje of koperspiraaltje is geplaatst, is er een kleine kans dat deze niet goed is blijven zitten en verschoven is. Daarom zal de specialist die het spiraaltje geplaatst heeft een controle afspraak met je inplannen om de positie van het spiraaltje te controleren. De specialist zal inwendig controleren of het spiraaltje nog op z’n plek zit. Is dit het geval, dan kun je ervan uit gaan dat het goed zit.

Welke bijwerkingen kunnen optreden?

Na plaatsing van het spiraaltje kunnen er bijwerkingen optreden. De bijwerkingen verschillen per soort spiraal. De bijwerkingen per soort zijn hieronder opgesomd.

Het hormoonspiraaltje

1. Na plaatsing kan het voorkomen dat je borsten wat gespannen aanvoelen en wat misselijk bent.
2. Veel vrouwen geven aan dat de menstruaties meestal minder hevig en pijnlijk zijn en minder lang duren.
3. Het komt ook voor dat de menstruatie helemaal wegblijft. Schrik hier niet van, dit kan geen kwaad.
4. Wel kun je tussen de menstruaties door wat bloedverlies hebben, dat kan geen kwaad.
5. Na plaatsing van het hormoonspiraaltje kun je meer last van vaginale afscheiding (witte vloed) hebben. Dit kan geen kwaad.
6. Door het hormoonspiraal heb je geen extra kans op trombose (stolsel in de ader) of op hart- en vaatziekten.

Het koperspiraaltje:

1. Na plaatsing van het koperspiraaltje, kunnen de menstruaties langer duren dan je gewend bent. Ook kan er meer bloedverlies optreden en krampen geven.
2. Tussen de menstruaties door kun je licht bloedverlies hebben. Dit kan geen kwaad.
3. Na plaatsing van het hormoonspiraaltje kun je meer last van vaginale afscheiding (witte vloed) hebben. Dit kan geen kwaad.
4. Door het koperspiraaltje heb je geen extra kans op trombose (stolsel in de ader) of op hart- en vaatziekten.

Contact opnemen met je huisarts

In de volgende gevallen is het raadzaam om contact op te nemen met je huisarts:

1. wanneer je last hebt van abnormale afscheiding (bloedverlies of witte vloed)
2. als je een aanhoudende buikpijn hebt
3. last krijgt van koorts

Het spiraaltje is geplaatst. Wanneer kan ik weer vrijen?

Hierover zijn verschillende adviezen. De ene specialist adviseert dat je na plaatsing van het spiraaltje direct beschermd bent tegen ongewenste zwangerschap. Een andere adviseert om tot de controle van het spiraaltje een voorbehoedsmiddel zoals een condoom te gebruiken. Overleg met de specialist wat je het beste kunt doen voor een optimale bescherming.

Kan ik een spiraaltje langer laten zitten, dan de aanbevolen periode?

Een hormoonspiraaltje heeft een werkingsperiode van 5 jaar, een koperspiraaltje heeft een werkingsperiode tussen de 5 en 10 jaar (afhankelijk van het soort koperspiraal). Na deze periode moet het spiraaltje verwijderd worden, omdat de kans op ongewenste zwangerschap zeer groot is.

Wanneer je tevreden bent over het spiraaltje als anticonceptie, kun je ervoor kiezen om direct een nieuwe te laten plaatsen.

Kan ik borstvoeding geven, terwijl ik een spiraaltje heb?

Wanneer je gebruik maakt van een koperspiraal of hormoonspiraal, dan kun je gewoon borstvoeding geven. Van deze anticonceptiemiddelen is bewezen dat ze geen negatieve invloed hebben op de kwaliteit en kwantiteit van de moedermelk of de groei van de baby.

Het plaatsen van een spiraal in de periode van borstvoeding is wel risicovol. Het kan gepaard gaan met een verhoogde kans op perforatie van de baarmoeder. Overleg dit altijd eerst met de medisch specialist zoals je huisarts of gynaecoloog.

Wanneer moet ik mijn spiraal verwijderen?

Een spiraal heeft een werkingsduur van 5 tot 10 jaar, afhankelijk van het gekozen spiraal. Een hormoonspiraal wordt verwijdert na 5 jaar. Bij een koperspiraal gebeurd dit na 10 jaar. Het spiraal kan ook eerder worden verwijdert. Dit gebeurd wanneer een spiraal niet meer op z’n plek zit.

Word ik op de hoogte gebracht wanneer het spiraaltje verwijderd moet worden?

De meeste instanties houden je niet op de hoogte wanneer het spiraaltje verwijderd moet worden. Terwijl deze datum erg belangrijk is. Blijft het spiraal te lang zitten, dan ben je niet meer beschermd tegen ongewenste zwangerschap.

Om deze reden is Spiraalcheck.nl in het leven geroepen. Met de Spiraalcheck herinnering heb jij altijd volledig inzicht in de verwijder- of verloopdatum van jouw spiraal. Meld je hier aan ->

Hoe wordt het spiraaltje verwijderd?

Een spiraal verwijderen moet altijd uitgevoerd worden door een specialist, bijvoorbeeld de huisarts, gynaecoloog of verloskundige. Doe dit nooit zelf!

Toen het spiraaltje werd geplaatst, zaten er aan het spiraaltje twee draadjes. De specialist zal aan deze draadjes voorzichtig trekken, zodat het spiraaltje er uit komt. Het verwijderen van het spiraaltje wordt vaak als niet pijnlijk beschouwd, maar het geeft wel een onprettig gevoel. Gelukkig is het gevoel niet te vergelijken met het plaatsen van een spiraaltje.

Kan ik snel zwanger worden als het spiraaltje verwijderd is?

Belangrijk om te weten, is dat na het verwijderen van het spiraaltje je direct weer vruchtbaar bent. Gebruik dus altijd een vorm van anticonceptie tijdens deze periode om te voorkomen dat je ongewenst zwanger wordt.

Veel vrouwen kiezen ervoor om bij het verwijderen van het spiraaltje gelijk een nieuwe te plaatsen. De reden hiervoor is dat het spiraaltje zeer betrouwbaar is en een prettige anticonceptiemiddel is.

Belangrijk: Algemeen advies en voorzorgsmaatregelen

Alle soorten spiraaltjes bieden beschermen tegen zwangerschap, niet tegen geslachtsziektes zoals seksueel overdraagbare aandoeningen. Gebruik uit voorzorg altijd een condoom of vrouwencondoom voor volledige bescherming, wanneer je een nieuwe relatie hebt. In een stabiele seksuele relatie is extra bescherming niet noodzakelijk.

Het is mogelijk om je te testen op de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoeningen zoals chlamydia en HIV. Je kunt een test laten uitvoeren bij je huisarts, maar dit kan ook anoniem via een instelling van de GGD. Op de website van de GGD vind je alle adressen in Nederland.

Inhoudelijke vragen over het spiraal

Heb je na het lezen van bovenstaande informatie nog vragen over het spiraal? Neem dan contact op met een specialist. Zij kunnen je voorzien van het juiste advies.